W cieniu letnich opowieści turystycznych, które wciąż wolą morze, słońce, piasek... kulturowe i duchowe potrzeby współczesnego turysty jakoś się prześlizgują. I tak pod kierunkiem instytucji muzealnych po obu stronach Dynarów w Republice Chorwacji oraz Bośni i Hercegowinie realizowany jest cenny projekt dotyczący życia i twórczości starożytnego iliryjskiego plemienia Delmati, które zamieszkiwało te tereny przez wiele stuleci przed Chrystusem, ale pozostawiło niezatarty ślad w genetyce dzisiejszego człowieka oraz poprzez artefakty archeologiczne dostępne dziś za pośrednictwem instytucji muzealnych.
Niedawno zorganizowany performans na otwarciu wystawy DELMATI: SIŁA WSPÓLNOTY, zorganizowany w przestrzeni i lapidarium przez organizatorów z obszaru dynarsko-delmatyńskiego „Liepe naše”, nie pozostawił obojętnym także Waszego blogera, dlatego oto interesujące szczegóły.
Mianowicie od dłuższego czasu poprzez działalność publicystyczną i turystyczną ostrzegam, że istotna część naszej historii pozostała w szarościach publicznego przedstawiania życia i działalności plemion iliryjskich – od Japoda i Liburna w na północ przez Delmat w środkowej części do Ardijejaci i Daors na południowo-wschodnich zboczach Gór Dynarskich. O tej części naszej historii dowiedzieliśmy się nieco dzięki programowi telewizyjnemu NA SKRAJU NAUKI Krešimira Mišaka, który poprzez ciekawych gości i ich badania faktycznie wezwał społeczność akademicką do wypowiedzi.
No cóż, tutaj coś się dzieje, chyba nie w takim tempie, jakiego oczekuje społeczeństwo, bo ze względu na brak artefaktów, a także całkowite zniszczenie naszego imponującego dziedzictwa przez Rzymian i innych najeźdźców, naukowo trudno to udowodnić.
Dlatego cieszy nas fakt, że „muzealnicy” z obu stron granicy wykazali chęć podjęcia wyzwania akademickiego i zaprezentowania choć części tego dziedzictwa, aby można było je waloryzować zarówno kulturowo, jak i turystycznie .
Od starożytnego Pola Tytoniowego i prawdopodobnej siedziby iliryjskiego plemienia Delmati z Delminium, poprzez artefakty w dolinie rzek Cetina i Krka oraz Lašva i Bosna, aż po znaczące wzgórza i przełęcze górskie, które dziś nazywamy rzymskimi, ale w rzeczywistości były iliryjskie w ich oryginalnej formie.
Zwiedzanie samych muzeów - od muzeów franciszkańskich w Tomislavgradzie, Livnie, Ramie, Ljubušku, Visoko, Jajce... po Muzeum Narodowe w Sarajewie i Muzeum Archeologiczne w Splicie, a także profesjonalną literaturę naukową, może służyć jako dobre źródło inspiracji kulturowych, a także opowiadania historii turystycznych.
Są to właściwie trasy tworzenia rozwiązań turystycznych od Adriatyku do wnętrza dalmatyńskiej Zagory i realistyczne jest oczekiwanie, że te szlaki włączą się w nowe produkty turystyczne.
Pamiętam także książkę, którą otrzymałem od zmarłego pastora-studenta, Dona Damjana Raguža, która odnosi się do badań nad ogrodami i kopcami iliryjskimi w Dalmacji, prowadzonych przez jego mistrza w seminarium w Splicie, Don Ante Škobalję, około trzydzieści lat temu i które w napięcia związanego z udowadnianiem mojej chorwackiej tożsamości, prawie nie oglądałem, ale dziś uważam to za bardzo interesujące, ponieważ każdy rozdział niesie inspirację do nowej historii turystycznej. Takich książek i badań, które można waloryzować w turystyce, jest zapewne więcej.
Satysfakcjonująca jest także synergia sektora publicznego, prywatnego i organizacji pozarządowych, dlatego mamy nadzieję, że historia z Tomisławgradu i Sarajewa, poprzez Livno, Split, Zagrzeb, a być może nawet za granicą wzbudzi chęć i zainteresowanie odwiedzaniem tych miejsc, począwszy od kulturalno-edukacyjnych do pragnień turystyczno-przygodowych.
Archeolodzy i muzealnicy odkryli cenne skarby iliryjskie Delmaty, a zadaniem pracowników sektora kultury i turystyki jest przedstawienie tej tożsamości rynkowi poprzez wizerunek i promocję, a wartość markowa każdego artefaktu zostaje narzucona jako paradygmat zrównoważonej turystyki
